მე -20 საუკუნის დასაწყისში ფსიქოლოგიასა და ფსიქოთერაპიაში შემოვიდა კათარზისის კონცეფცია. იგი ემყარება ფსიქოანალიზის ფსიქოთერაპიულ პრაქტიკას, რომლის პიონერად ითვლება ზიგმუნდ ფროიდი. ფსიქოანალიზის დროს "კათარზისის" ცნება რეაგირების სინონიმია, რაც იწვევს პაციენტის ღრმა შინაგანი კონფლიქტების აღმოფხვრას და ფსიქიური ტანჯვისგან განთავისუფლებას.
ბერძნულიდან თარგმნილი ტერმინი "კათარზისი" ნიშნავს "განკურნებას" ან "წმენდას". ფროიდის მიერ შემოთავაზებული და მისი მიმდევრების მიერ შემუშავებული მეთოდის არსია ადამიანის განზრახ შეყვანა ჰიპნოზის მდგომარეობაში. პაციენტის ცნობიერების ასეთი შეცვლილი მდგომარეობა ფსიქოთერაპევტს ხსნის ადამიანის მტკივნეულ მოგონებებსა და ტრავმულ გამოცდილებებზე. არაცნობიერი იმპულსების გამოყოფას მოსდევს გამოცდილების გათავისუფლება, უმეტეს შემთხვევაში იწვევს პათოგენური გამოვლინების აღმოფხვრას.
კათარზისის ეფექტის ინტერპრეტაცია შესაძლებელია შემდეგნაირად. ძლიერი გამოცდილების ფონზე, რომელსაც თან ახლავს სხეულის შეგრძნებები, ადამიანი ხსნის შინაგან კონფლიქტს, გადადის დაძაბულობისგან თავისუფალ მდგომარეობაში. უდიდესი ფსიქოთერაპიული ეფექტი მიიღწევა მაშინ, როდესაც პაციენტი შეგნებულად გადის მისთვის წარსულში მტკივნეულ მოვლენებს, აკავშირებს მის გონებას, ემოციებს და ფიზიკურ შეგრძნებებს. ეს არ ეხება წარსულის ტრავმული სურათების სიტყვიერ გამრავლებას, არამედ მათში სრულ ჩაძირვას არაცნობიერის სფეროში შესასვლელად.
კათარზისის გავლით შესაძლებელია ფსიქოლოგიური კონფლიქტის ღრმა ფესვებში მოხვედრა და მტკივნეული გამოცდილების მიზეზის აღმოფხვრა. ამავე დროს, ყურადღება გამახვილებულია სომატურ და ემოციურ გამოყოფაზე და არა ლოგიკურ კონსტრუქციებზე. თვითგაანალიზება და პიროვნების არაადეკვატურობის გონივრული ახსნის მცდელობა სიტუაციის პირობებთან მხოლოდ ართულებს განწმენდის მიღწევას.
პაციენტის კათარზისის გამოცდილება ხშირად დაუყოვნებლივ იწვევს მის ჩაძირვას მშვიდად, ფიზიკური კეთილდღეობის მკვეთრ გაუმჯობესებამდე. დიდი ხნის განმავლობაში, დაგროვილი მუხტი, რომელიც გამოიყოფა კათარზისის საშუალებით, იწვევს სრულ განთავისუფლებას და ტრავმული სიტუაციისგან გაწმენდას. როგორც წესი, კათარზული გამოცდილების გავლით სრულ თავისუფლებას განიცდის ადამიანის ცხოვრებაში და ზოგ შემთხვევაში ხსნის შემდგომი თერაპიული ზემოქმედების საჭიროებას.
