ნარცისული პიროვნებების ფესვების შესახებ ორი თეორია არსებობს: მშობლები მათ ბავშვობაში ძალიან მეტ ან ძალიან მცირე ყურადღებას აქცევენ. ამათგან რომელია სიმართლე?
ნარცისები დარწმუნებულნი არიან საკუთარ უპირატესობაში. მათ არ აქვთ სტაბილური თვითშეფასება, ამიტომ ისინი მუდმივად ახსენებენ რეალობას მათ სასარგებლოდ. და თუ ისინი სხვების თვალში ვერ მიიღებენ თავიანთი ღირსების დადასტურებას, ეს იწვევს მათი შურისა და ეჭვიანობის გრძნობების განვითარებას. ან ისინი საუკეთესოები არიან, ან საერთოდ არაფერი ღირს.
მყიფე თვითშეფასების გამო მათ უჭირთ ემოციების კონტროლი: სხვებთან მცირე უთანხმოება მათ ისტერიკად აქცევს. გასაკვირი არ არის, რომ ნარცისიზმი ქმნის პიროვნულ პრობლემებს.
ნარცისის, ძველი ბერძნული მითოლოგიის ულამაზესი ახალგაზრდობის პრობლემა არ იყო იმაში, რომ მას საკუთარი თავი ძალიან უყვარდა, მაგრამ იმაში, რომ საკუთარი თავი არავის უყვარდა. მან მოიზიზღა მომხიბვლელი ნიმფაც კი და ამას სასჯელი მოჰყვა: მას საკუთარი სიყვარული შეაყვარა სარკეში.
როგორ ამოვიცნოთ ნარცისი თანამედროვე ცხოვრებაში? ვთქვათ, წვეულებაზე ნარინჯისფერთან გაქვთ საუბარი. როგორც კი შეიტყობს თქვენი პროფესიის შესახებ, ის აგიხსნით როგორ მუშაობს ეს სფერო, თუნდაც მას ამის შესახებ წარმოდგენა არ ჰქონდეს. ან კიდევ ერთი ვარიანტი: ის დაბომბავს კითხვებით თქვენი პირადი თუ პროფესიული ცხოვრების შესახებ, თუმცა, როგორც ჩანს, საკმაოდ დაინტერესებულია. ამასთან, საუბრის ბოლოს ხვდებით, რომ ნამდვილად არ ისწავლეთ თქვენი თანამოსაუბრის შესახებ არაფერი.
ნარცისული პიროვნების აშლილობის ნიშნები:
- გრანდიოზული მნიშვნელობის გრძნობა, საკუთარი მიღწევებისა და ნიჭის გაზვიადება, - აღტაცების წყურვილი, - მოგებაზე ორიენტირებული ურთიერთობები, - სხვისი გრძნობებისა და საჭიროებებისადმი თანაგრძნობისა და პატივისცემის ნაკლებობა, - შური, ან რწმენა, რომ მას შურს მას, - ქედმაღლობა, - საკუთარი ექსკლუზიურობის რწმენა და მნიშვნელოვანი ადამიანების თანაბარ პირობებში ყოფნის სურვილი, - ფანტაზია ძალა, წარმატება, სილამაზე ან იდეალური სიყვარული
არსებობს ნარცისიზმის ორი ტიპი. პირველი მთლიანად შეიწოვება საკუთარ მნიშვნელობას, ახდენს მის ექსკლუზიურობას და გრძნობს აღტაცების საჭიროებას. მეორე უფრო სოციალურად სასიამოვნოა, მაგრამ ამავე დროს დაუცველი. მას ახასიათებს სირცხვილის გრძნობები და გაზრდილი მგრძნობელობა კრიტიკისა და უარყოფის მიმართ.
ამასთან, ეს ორი ტიპი შეიძლება ერთი და იგივე პიროვნების თანდაყოლილი იყოს. იგივე ადამიანი შეიძლება იყოს პარტიის მეფე, ხოლო მეორე დღეს იმაზე ფიქრი იმაზე, თუ რა შთაბეჭდილება მოახდინა მან. იგივე ადამიანი შეიძლება კაშკაშა იყოს სცენაზე და ამავე დროს ძალიან დაუცველი იყოს სხვა მომენტებში.
ნარცისიზმს ბავშვობიდან აქვს სათავე. თუ მშობლები არ აკმაყოფილებენ ბავშვის ყურადღებას და გაგებას, ბავშვი ხდება დაუცველი, შეშფოთებული რეაგირებს: "რატომ ვერ ხედავ, როგორ ვგრძნობ თავს?", "რატომ არ აკეთებ რამეს, რომ უკეთესად ვიყო?" დაუსრულებელი იმედგაცრუების შემდეგ, ბავშვი "გადაწყვეტს", რომ მას სურს გააკეთოს სხვა ადამიანების გარეშე. მაგრამ ტრაგედია ისაა, რომ ნარცისს სჭირდება სხვა ხალხი. მშობლებმა არ აცნობეს, რომ უყვარდათ. ამიტომ მას აქვს ასეთი საჭიროება, რომ აღფრთოვანებული დარჩეს. და შედეგად, ის ამით სხვებს მოგერიებს. გამოდის მანკიერი წრე.
თვითდაჯერებულობა არ არის იგივე მაღალი თვითშეფასება. ნარცისი დარწმუნებულია, რომ ხალხის ღირებულება იერარქიულად გამოიხატება და ის თავს მარტოსულ საყრდენზე ათავსებს. მაღალი თვითშეფასების ადამიანი საკუთარ თავს მნიშვნელოვნად თვლის, მაგრამ არა სხვაზე მეტად ღირებული. გამოდის, რომ არსებობენ ნარცისები, როგორც მაღალი, ასევე დაბალი თვითშეფასების მქონე.
თვითშეფასება და ნარცისიზმი დაახლოებით შვიდი წლის ასაკში ჩნდება. მხოლოდ ამის შემდეგ უვითარდება ბავშვს ზოგადი განსჯა საკუთარ თავზე, მათ შორის თანატოლებთან შედარება. ამ ასაკში ისინი იწყებენ ფიქრს იმაზე, თუ რა შთაბეჭდილებას ახდენენ სხვებზე.ნარცისიზმი არის მშობლების სითბოს ნაკლებობით შექმნილი სიცარიელის კომპენსაციის მცდელობა. ბავშვები ცდილობენ თავი წარმოაჩინონ "დიდებულად", როდესაც მშობლებისგან სიყვარულსა და გაგებას ვერ ხედავენ. კიდევ ერთი ახსნა ისაა, რომ მშობლები ადიდებენ ბავშვს და მიდრეკილნი არიან უზომოდ გაზვიადებული და დაუმსახურებელი კომპლიმენტებისკენ. მაგალითად, მშობლებს ჰგონიათ, რომ მათი ბავშვი უფრო ჭკვიანია, ვიდრე მისი ინტელექტის კოეფიციენტი გვთავაზობს. ძალიან ხშირად, ეს მშობლები შვილებს ფანტასტიკური სახელებს უწოდებენ.
ბავშვი ისწავლის საკუთარ თავზე განსაკუთრებულზე ფიქრს, როდესაც მშობლები მას სათანადო მოპყრობას უწევენ და მას უყალიბდება მომთხოვნი აზროვნება, როდესაც მშობლები მას გარკვეულ სტატუსს ანიჭებენ.
კლინიკური პრაქტიკა და ფსიქოლოგიური კვლევა ნარცისიზმით არ ნიშნავს ერთსა და იმავეს. კლინიკური ფსიქოთერაპევტები მას ადრეულ, მიმდინარე განვითარების აშლილობად მიიჩნევენ და სოციალური ფსიქოლოგები ნარცისიზმს განსაზღვრავენ, როგორც პიროვნების თვისებას.
როგორ უნდა მოიქცნენ მშობლები ბავშვებში ნარცისიზმის თავიდან ასაცილებლად?
- შეეცადეთ ობიექტურად შეაფასოთ თქვენი შვილის მოქმედება, - დიდება მონდომებას და არა შედეგს, - ადეკვატურად შეაქეთ, - ნუ უბიძგებთ მას, რომ სხვებზე უკეთესი იყოს, - არ მოითხოვოთ განსაკუთრებული პრივილეგიები თქვენი შვილისთვის.
ბავშვის თვითშეფასების გასაუმჯობესებლად:
- აჩვენე შენს შვილს, რომ ის შენთვის ღირებულია, - ერთად გავაკეთოთ რამე, - უფრო ხშირად ჩაეხუტე მას,
- ინტერესის გამოხატვა იმისა, თუ რას აკეთებს.
