არსებობს ადაპტაციის ოთხი ტიპი. ისინი განსხვავდებიან ადამიანის საზოგადოებაში და საკუთარ თავთან ადაპტაციის ხარისხითა და ხარისხით. იმისათვის, რომ ცხოვრება იყოს სავსე, მდიდარი და დამაკმაყოფილებელი, აუცილებელია სრული, სისტემური ადაპტაციისკენ სწრაფვა.
შინაური ფსიქოლოგი ა. რეანმა გამოავლინა ადაპტაციის ოთხი ტიპი ორი კრიტერიუმის გამოყენებით: შიდა და გარე.
- თუ ადამიანი ადაპტირებულია შინაგანი კრიტერიუმის მიხედვით, ეს ნიშნავს, რომ ის საკუთარ თავში შეთანხმებულია, მისდევს მის სურვილებს და აცნობიერებს თავის ღირებულებებს ქცევაში.
- თუ ადამიანი ადაპტირებულია გარეგანი კრიტერიუმის მიხედვით, ეს ნიშნავს, რომ მისი ქცევა შეესაბამება იმ საზოგადოების ნორმებს, სადაც ის ცხოვრობს. ის წყვეტს სოციალურ პრობლემებს, არ არღვევს კანონს და არ ეწინააღმდეგება საზოგადოების ტრადიციებს.
ᲐᲐ. რეანს მიაჩნია, რომ სრულ (სისტემურ) ადაპტაციას ახასიათებს ადაპტაცია როგორც შინაგანი, ასევე გარეგანი კრიტერიუმების გათვალისწინებით. ეს ნიშნავს, რომ ადამიანი საზოგადოებას სარგებლობს საკუთარი თავის, საკუთარი პოტენციალის რეალიზებით. ასეთ ადამიანს შეიძლება ეწოდოს თვითრეალიზებადი პიროვნება.
თუ ადამიანი საკუთარ თავთან თანხმობის გარეშე ცხოვრობს (მიდის არასასურველ სამსახურში, არის მისთვის მტკივნეული ურთიერთობა, ვერ პოულობს ჰობის მისთვის სასურველ და ა.შ.) და ამავდროულად არ სარგებელს მოუტანს საზოგადოებას (მისი შრომის პროდუქტია არ არის მოთხოვნილი ან საერთოდ არ არსებობს), - ეს ნიშნავს, რომ პიროვნება მთლიანად არასწორად არის მორგებული. ნებისმიერი ადამიანი განიცდის დროებითი სრული არასათანადოების შეცვლას ცხოვრების კრიზისის პერიოდში.
ორი უკიდურესი ვარიანტის გარდა - სისტემური ადაპტაცია და სრული ცუდი მოწესრიგება - არსებობს ორი შუალედური:
- შინაგანი კრიტერიუმით წარმოსახვითი ადაპტაცია.
- წარმოსახვითი ადაპტაცია გარე კრიტერიუმით.
პირველ შემთხვევაში, ადამიანი ცხოვრობს საკუთარი წესებით, მაგრამ ამავე დროს ის არ ითვალისწინებს საზოგადოების ნორმებს. საუკეთესო შემთხვევაში, ის შავი ცხვარივით გამოიყურება. უარეს შემთხვევაში, იგი ხვდება, როგორც კრიმინალი. "შეიყვარე საკუთარი თავი, ყველას ეხვევი". მაგრამ ამ შემთხვევაში წარმატება მოსალოდნელი არ არის.
მეორე შემთხვევა უფრო ხშირია. გარეგნულად ადამიანი ადაპტირებული ჩანს: მას აქვს წესიერი სამუშაო, კარგად აცვია, ჰყავს ოჯახი და მეგობრები. მაგრამ ამავე დროს, იგი გრძნობს სიცარიელეს, უაზრობას ცხოვრებაში. მას მიზანი არ აქვს. ის ზის სამაჯურს, მაგრამ ვერ გამოხატავს თავს, ვერ ხვდება. ასეთი ადამიანის ცხოვრება მოკლებულია ფერს ან, პირიქით, სავსეა მოვლენების ნათელი წერტილებით, მაგრამ ისინი მას ნამდვილად არ შთააგონებენ, მაგრამ მხოლოდ მას აძლევენ დროის მოკვლას და მოწყენილობისგან განთავისუფლებას.
ცხოვრების სხვადასხვა პერიოდში ადაპტაციის პროცესი სხვადასხვა გზით მიმდინარეობს. თითოეული ადამიანი შეიძლება იყოს ადაპტაციის ოთხივე აღწერილი მდგომარეობიდან რომელიმეში.
ამასთან, აუცილებელია სისტემური სოციალური ადაპტაციის მდგომარეობისკენ სწრაფვა, რაც გულისხმობს საკუთარი თავის გაგებას, საკუთარი პოტენციალის განვითარებას, მაგრამ ისე, რომ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანოს საზოგადოების პოზიტიურ განვითარებაში.
